Doğru toprak analizi dikkatli bir örnekleme ile başlar, uygun bir laboratuvar yöntemi ile devam eder ve verilerin doğru yorumu ile sonuçlanır. Bu nedenle güvenilir toprak analizinin ilk kuralı uygun toprak örneklemesidir. Toprak örnekleri mevsime bağlı olmakla beraber ekimden önce veya gübre kullanmadan bir buçuk iki ay önce alınmalıdır. Toprak örneği alma sırasında sonda, burgu veya kürek gibi aletler kullanılmalıdır. Toprak örneği alınmadan önce arazinin farklılıkları belirlenmelidir. Eğim, toprak rengi, yükseklik gibi arazideki farklılıklar dikkate alınarak, her farklı bölgeden ayrı örnek alınmalıdır. Arazi homojen ise örnekleme yapılacak alan 40 dönümden büyük olmamalıdır.
Toprak örnekleri arazinin bir ucundan diğerine uzanan düz bir hat üzerinden alınmayıp, şekilde gösterildiği gibi zig-zag bir çizgi üzerinde 15-20 adımda bir ve 8-10 noktadan alınmalıdır.
Örnek alınacak noktalar kalıntılardan temizlenmelidir. Tek yıllık tarla bitkileri veya sebze yetiştirilecek alanlardan toprak örneği alınırken zig-zag hattın köşelerindeki her noktadan V şeklinde 30cm derinlikte çukur açılır. Çukurun bir yüzeyi düzeltilir. Düzeltilen yüzeyden 3-4 cm kalınlıkta bir toprak dilimi alınır. Alınan topraklar bir plastik kovada biriktirilir.
Meyve bahçeleri ve bağlardan 0-30cm ve 30-60cm olmak üzere iki farklı derinlikten şekilde açıklandığı gibi toprak örneği alınır. Alınan bu topraklar farlı bir plastik kovada biriktirilir. Meyve bahçelerinden toprak örnekleri ağacın taç iz düşümünden alınmalıdır.
Arazi büyüklüğüne göre farklı noktalardan alınan toprak örnekleri temiz, gölge bir yerde karıştırılır. Taş ve bitki artıklarından temizlenen 2kg kadar toprak örneği etiketlenerek bir torbaya konulur ve vakit geçirilmeden laboratuvara ulaştırılır.
Toprak örnekleri tarlayı temsil edebilen belirli yerlerden alınmalıdır. Tarlanın rastgele her yerinden toprak örneği alınmaz. Toprak örneğinin alınmasının sakıncalı olduğu yerler şunlardır:
Her bitki için uygun fizyolojik dönemde; arazi içerisinde U veya X şeklinde yürünerek arazi büyüklüğüne ve bitki çeşidine göre yeteri kadar bitkiden örnek alınmalıdır. Karışık örnek alınmamalıdır. Alınan yaprak örneklerinin tür ve çeşit özellikleri aynı olmalıdır. Yaprak örneklerinin alınmasında; hangi yaprakların, hangi dönemde alınacağı son derece önemlidir.
Bitki Türü | Gelişme Dönemi | Numune Alınacak Kısım | Adet |
---|---|---|---|
Mısır |
Fide dönemi 30cm'den küçük | Üst aksamın tümü | 20 - 30 |
Tepe püskül öncesi | Tepe yapraklarının çıktığı noktanın hemen altında gelişmiş en genç yaprağın tümü |
15 - 25 | |
Koçan püskül çıkışına kadar | Koçanın çıktığı boğumdaki yaprağın tümü | 15 - 25 | |
Tahıllar |
Fide dönemi 30cm'den küçük | Üst aksamın tümü | 50 - 100 |
Başaklanma öncesi | Tepeye yakın olgunlaşmış 4 yaprak | 40 - 50 | |
Mera ve Yem Bitkileri | Başaklanma öncesi | En yukarıdaki olgunlaşmış 4 yaprak | 40 - 50 |
Yonca | Çiçeklenme öncesi veya sırasında | Bitki boyunun tepeden itibaren 1/3 olgunlaşmış yaprak ayası | 40 - 50 |
Şeker Pancarı | Mevsim ortası | Merkezdeki en genç yaprak ile dıştaki en yaşlı yaprak arasında kalan gelişimini tamamlamış genç yapraklar |
30 - 40 |
Pamuk | İlk çiçek öncesi veya ilk tarak görülünce | Ana gövdede gelişimini tamamlamış en genç yaprak | 30 - 40 |
Patates | Çiçek öncesi veya başlangıcında | Büyüme ucundan itibaren 3 - 6 yaprak | 20 - 30 |
Domates | Çiçeklenme öncesi veya sırasında | Büyüme ucundan itibaren 3. veya 4. yaprak | 20 - 25 |
Fasulye | İlk çiçek öncesi veya başlangıcında | Bitkinin tepesinde tamamen gelişmiş 2 - 3 yaprak | 20 - 30 |
Yapraklı sebzeler | Gelişme dönemi ortası | Olgunlaşmış en genç yaprak | 35 - 50 |
Bostan | Meyve tutumu öncesi gelişme dönemi başlangıcı | Ana gövdedeki yukarı doğru bölümdeki en genç olgun yaprak | 20 - 30 |
Bezelye | İlk çiçeklenme sırası veya öncesi | Tepeden itibaren 3. boğumdaki yaprak | 30 - 60 |
Kök sebzeleri | Kök ve baş irileşmeden önce | Olgunlaşmış en genç yaprak ve sapı | 20 - 30 |
Lahana, marul, vb. | Baş oluşumundan önce | Ortadan itibaren dışa doğru olgunlaşmış en genç yaprak | 10 - 20 |
Sert ve yumuşak çekirdekliler | Gelişme dönemi ortası | Aynı yılın sürgünlerinden en aşağısına yakın yapraklar ağacın dört yönünden |
50 - 100 |
Ceviz | Çiçeklenmeden 6 - 8 hafta sonra | Terminal sürgünlerdeki yapraklar üzerinde ortadaki yaprakçık çifti |
30 - 45 |
Turunçgiller | Gelişme mevsimi ortası | O yılın en son gelişmiş ve meyvesiz sürgünlerdeki olgunlaşmış genç yapraklar |
20 - 30 |
Asma |
Çiçeklenme dönemi sonu | Meyve salkımlarına bitişik yaprakların sapı | 60 - 100 |
Gelişme mevsimi ortası | Yan sürgünlerdeki en genç olgunlaşmış yapraklar | 20 - 40 | |
Çay | Çiçeklenme zamanı | Bitkinin tepesindeki ilk 2 - 4 yaprak ayası | 30 - 45 |
Çilek | Gelişme dönemi ortası | Gelişmesini tamamlamış en genç yapraklar | 30 - 45 |
Zeytin | Çiçeklenmeden 6 hafta sonra | Sürgünlerin ortasındaki olgun yaprak çiftleri | 50 - 100 |